Yaygın yaşanan hastalıklar hakkında bilgi sahibi olmak, sağlığımızı korumak ve gerekli önlemleri zamanında almak açısından oldukça büyük önem taşır. Bu sebeple bu hafta ciddi bir kronik hastalık olarak kabul edilen Endometriozis hakkında küçük bir araştırma yaptık.
Endometriozis, dişi üreme sistemi ile ilgili en yaygın kronik hastalıklardan biridir ve dünya genelinde milyonlarca kişiyi etkiler. Endometriozis, rahim içi zarının (endometrium) rahim dışındaki bölgelere doğru büyümesiyle karakterize bir durumdur.
Menstrüasyon sırasında, endometriozisli bireyler genellikle ağrılı adet krampı, uzun süren adet kanaması, mide bulantısı, kabızlık veya ishal gibi sorunlar yaşarlar. Ayrıca hastalığın şiddetine ve yaygınlığına bağlı olarak, pelvik ağrısı, ağrılı cinsel ilişki, yorgunluk, depresyon, anemi, bağırsak ve mesane problemleri gibi günlük yaşam aktivitelerinde kısıtlayıcı semptomlarla birlikte kısırlık gibi ciddi komplikasyonlar da görülebilir.
Birçok kişi, adet dönemlerinde yaşadığı semptomlarla endometriozisin farkına varır. Ancak, bazıları belirtileri hafifletecek yöntemler aramaz ve bu da hastalığın ilerlemesine ve daha ciddi sorunlara neden olabilir.
Türkiye'de yapılan bir araştırma, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %10'unun endometriozis ile mücadele ettiğini göstermiştir. Uzmanlar, Türkiye'de endometriozis tanısı konulan kadınların yaş ortalamasının 29.5 olduğu belirtmektedir.
Neden bu hastalığa “çikolata kisti” deniyor?
Endometriozis kistleri, hastalığın en yaygın belirtilerinden biridir ve vakaların yaklaşık % 30-40'ında görülür. Bu kistlere halk arasında "çikolata kisti" denir. Tıbbi bir terim olmayan “çikolata kisti” ifadesi, tedavi için kullanılan yöntemlerle veya tedavide kullanılan tıbbi terimlerle ilişkili değildir. Bu ifade, sadece kist içinde bulunan eski kanın okside olması ve koyu kahverengi bir görünüm alması nedeniyle, kistin görüntüsünü tarif etmek için kullanılmıştır.
Endometriozis neden oluşur?
Endometriozisin kesin nedeni bilinmemekte olup bu konuda birkaç teori vardır:
1. Retrograd menstrüasyon: Regl döneminde, rahim iç zarı dökülerek vajinadan dışarı atılır. Ancak, retrograd menstrüasyon adı verilen bir durumda, regl sürecinde rahim iç zarı rahimden geriye doğru fallop tüplerine ve karın boşluğuna doğru akar. Tahliye olamayan yapı, yerleştiği noktalarda kistleşebilir/enfeksiyon yaratabilir.
2. Bağışıklık sistemi sorunları: Endometriozis hastalarının bağışıklık sistemlerinde bir takım farklılıklar bulunabilir. Bağışıklık sistemi sorunları, hastalığın nedenlerinden biri olabilir.
3. Genetik faktörler: Endometriozis, aile geçmişi olan kişilerde daha yaygın görülmektedir. Bu, genetik faktörlerin hastalık gelişiminde bir rol oynayabileceğini gösterir.
4. Diğer faktörler: Diğer olası risk faktörleri arasında, hormon dengesizlikleri, kronik iltihaplanma, toksik maddelere maruz kalma (sigara kullanımı gibi) ve çevresel faktörler sayılabilir.
Endometriozis tedavisinde kullanılan yöntemler nelerdir?
Endometriozise bağlı bazı semptomları hafifletmek ve komplikasyonları önlemek mümkündür. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, düzenli olarak doktor kontrollerine gitmek, hastalığın erken teşhis ve tedavisinde büyük önem taşır.
Semptomların hafifletilmesi ve hastalığın ilerlemesinin durdurulması için farklı tedavi seçenekleri mevcuttur:
1. İlaçlar: Ağrı kesiciler, nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ve hormon tedavisi gibi seçenekler, semptomları hafifletmek ve hastalığın ilerlemesini durdurmak için kullanılır.
2. Cerrahi: Endometriozisli dokuların çıkarılması için laparoskopik cerrahi uygulanabilir. Cerrahi müdahale, ağrıyı azaltmak, doğurganlığı arttırmak ve hastalığın ilerlemesini durdurmak için etkili bir yöntem olabilir. Endometriozis tedavisinde cerrahi müdahale, endometriozisli dokuların çıkarılması ve oluşan yapışıklıkların giderilmesi yoluyla yapılır. Cerrahi müdahale, hafif ila orta derecede endometriozisli kişilerin tedavisinde önerilmez, ancak ağrı ve infertilite sorunları şiddetli olan bireyler için gereklidir. Laparoskopik cerrahi, bir kamera ve ince aletler kullanarak küçük kesiklerle yapılan minimal invaziv bir cerrahi işlemdir. Bu yöntem, hastanede kalış süresini kısaltabilir ve iyileşme sürecini hızlandırabilir. Cerrahi müdahale endometriozis tedavisinde bir seçenek olsa da her zaman gerekli değildir. Cerrahi tedavinin yapılıp yapılmayacağına karar vermek için, hastanın semptomları, yaşı, infertilite sorunları ve hastalığın yaygınlığı gibi faktörler dikkate alınır.
3. Alternatif tedaviler: Bazı kişiler, akupunktur, yoga, masaj terapisi gibi alternatif tedavilerden faydalanmaktadırlar. Ancak, bu tedavilerin etkililiği konusunda yeterli kanıt yoktur ve tedavi seçenekleri arasında ilk tercih olmaması uzmanlarca tavsiye edilir.
4. Doğurganlık tedavileri: Endometriozis, doğurganlık sorunlarına neden olabilir. Doğurganlık tedavileri, endometriozisli bireylerin gebelik şansını artırmak için kullanılabilir. Bunlar arasında, in vitro fertilizasyon (IVF), intrauterin inseminasyon (IUI) ve çeşitli hormon tedavileri yer alır.
Endometriozis tanısında hangi tedavi yönteminin en uygun olduğu, semptomların şiddeti, yaş, genel sağlık durumu ve diğer faktörlere bağlı olarak belirlenir. Bu nedenle, endometriozis semptomları olan kişilerin bu konuda uzman bir doktorla konuşarak tanı ve tedavi seçenekleri hakkında bilgi alması önemlidir.
Bu makalenin içeriği genel bilgi verme amacıyla hazırlanmıştır. Verilen bilgiler tıbbi tavsiye olarak sunulmaz ve doktorunuza danışmanın yerine geçmez. Hastalıkların kesin tanı ve tedavisinin yapılması, ayrıntılı klinik muayene gerçekleşmeden mümkün değildir. Her bireyin rahatsızlığının tedavisinin özgün olduğu unutulmamalıdır. Herhangi bir jinekolojik/tıbbi endişeniz veya rahatsızlığınız varsa, lütfen doktorunuza danışın.